با توجه به وجود یک کافه تقریبا در گوشه هر خیابان در بسیاری از شهرهای سراسر جهان، جای تعجب نیست که قهوه به عنوان یکی از بهترین و محبوب ترین نوشیدنی در دنیا شناخته شده است. انواع مختلفی از قهوه در صد ها کافه در تهران و سایر شهر های بزرگ ایران سرو می شود. در کافی شاپ های موجود در ایران خدمات مختلفی، از جمله قهوه سرد، قهوه ترک، چای بستنی، دسر، کیک، شکلات و شیرینی، دمنوش به لیمو و انواع دمنوش های پر خاصیت ارائه می شود.
در فروشگاه زنجیره ای برند کافی پارس در طی چند سال گذشته منو های مرتبط با قهوه و خصوصا قهوه ایرانی روز به روز کامل تر و متنوع تر شده است و آیتم های بیشتری برای پاسخگویی به طیف وسیع تری از سلیقه ها به منوی کافی پارس اضافه شده است.
و اما در پاسخ به سوال قهوه ایرانی از چه چیزی درست می شود؟ همانطور که می دانید، دانه های قهوه به عنوان سومین نوشیدنی پر مصرف جهان، پس از آب و چای، در سراسر جهان، از جمله ایران تقاضای زیادی دارد. در واقع، بعد از نفت، قهوه دومین کالای پر سود در معامله در سراسر جهان است. سالانه حدود نیم تریلیون فنجان قهوه مصرف می شود. این موضوع به قهوه نسبت به کالا هایی مانند گاز طبیعی، طلا، شکر و ذرت برتری می دهد.
تاریخچه نوشیدن قهوه در ایران به قرن نهم پس از میلاد باز می گردد، حتی زمانی معتکفان از این نوشیدنی برای کمک به بیدار ماندن در مراسم شبانه استفاده می کردند. اما با وجود سابقه طولانی نوشیدن قهوه در ایران، این نوشیدنی جای خود با چای عوض کرد. قهوه در عصر صفویه در قرن شانزدهم میلادی از زمانی که یک داروساز معروف رساله ای در مورد خصوصیات قهوه نوشت و آن را به یکی از حاکمان صفوی تقدیم کرد بسیار محبوب شد.
قهوه در فرهنگ و سنت ایران
ممکن است این ماجرا به گوش شما نیز رسیده باشد که سابقه نوشیدن قهوه در ایران حتی از اروپا طولانی تر است. در واقع، تاجران ایرانی و عرب در حدود قرن پانزدهم هجری قهوه را از یمن وارد ایران کردند. نوشیدنی قهوه به قدری در ایران محبوب شد که سنت های فرهنگی مختلفی پیرامون آن شکل گرفت. جالب است بدانید که غنی ترین سنت های فرهنگی در مورد نوشیدن قهوه در میان ایرانیان عرب زبان استان خوزستان است.
قهوه ایرانی و فرهنگ خوردن قهوه در جنوب ایران نقش مرکزی و کلیدی دارد. برای قرن ها، قهوه توسط کشتی های باری از طریق خلیج فارس و دریای عمان وارد ایران می شد. از آنجایی که مناطق شمالی ایران عادت به نوشیدن چای را در پیش گرفتند، قهوه به عنوان محبوب ترین نوشیدنی در جنوب ایران باقی ماند. قهوه در جنوب به ستون مرکزی مهمان نوازی تبدیل شد و مراسم قهوه خوری رایج ترین رفتار در رویداد های خاص محسوب می شد.
حتما این موضوع را می دانید که به طور کلی در منطقه خوزستان حضور مهمان یک نعمت محسوب می شود. مهمان نوازی غنی و گرم یک عنصر مهم در این فرهنگ است. آن ها با استقبال گرم بزرگ خانواده یا شیخ قبیله قرار می گیرند و به سازه خاصی به نام مضیف دعوت می شوند. مضیف جایی است که میزبان برای آسایش مهمانان آماده می کند و قهوه ایرانی معمولا در وسط این اتاق تهیه می شود. فردی که در این مهمانی قهوه را برای دیگران سرو می کند را سقی می گویند.
نحوه ساخت قهوه ایرانی به چه صورت است؟
برای توضیح بهتر نحوه ساخت قهوه ایرانی همانطور که می دانید کاملا طبیعی است که فرایند تهیه قهوه با بو دادن دانه های قهوه شروع می شود. پس از آن دانه های برشته شده را در هاون له می کنند. پس از له شدن دانه های قهوه آن ها را به ظرف قهوه جوشی به نام «دله» منتقل می کنند. زمانی که قهوه دم می کشد و آماده می شود، سقی آن را در فنجان های کوچک می ریزد.
نحوه سرو قهوه ایرانی در خوزستان به این صورت است که سقی دله را در دست چپ و فنجان را در دست راست می گیرد. سقی معمولا روی دله و فنجان کلیک می کند تا صدای کوچکی از آن ساطع شود. به این ترتیب مهمانان متوجه می شوند که قهوه آن ها آماده است. مهمان باید فنجان را با دست راستش بگیرد و قهوه را تا آخر بدون زمین گذاشتن فنجان بنوشد.
سرو قهوه ایرانی تا زمانی ادامه پیدا می کند که مهمان ژست خاصی متناسب با این فرهنگ قهوه خوری از خود نشان نداده است. مهمان باید زمانی که دیگر قهوه نمی خواهد، برای اینکه نشان دهد کارش تمام شده است، فنجان قهوه را به چپ و راست تکان دهد. در غیر این صورت مرتب فنجان قهوه شما پر می شود و ننوشیدن آن قهوه نشانه نوعی بی احترامی به میزبان است.
اولین قهوه خانه هایی که قهوه ایرانی سرو می کنند
در واقع در فرهنگ خوزستان هر یک از حرکات در زمانی که قهوه ایرانی سرو می شود نوعی کد و علائم را به میزبان می رساند. اگر مهمان فنجان قهوه را به زمین بگذارد به این معنی است که از میزبان درخواستی دارد. اگر فنجان دوم قهوه را بنوشید، در واقع به میزبان نشان داده اید که از خوردن قهوه ایرانی لذت برده اید. اگر مهمانی فنجان سوم قهوه را بخورد، نشان دهنده یک قسم برادری بین میزبان و مهمان است تا در آینده از یکدیگر حمایت کنند.
اولین قهوه خانه ایران که فرهنگ قهوه ایرانی را باب کرد، در شهر قزوین و در زمان صوفیان افتتاح شد. در زمانه شاه عباس، پنجمین شاه صفوی ایران، قهوه خانه و نوشیدن قهوه ایرانی محبوبیت بیشتری پیدا کرد و در شهر های بزرگی مانند تهران، تبریز، اصفهان و رشت به طور چشمگیری افزایش یافت. در این دوران قهوه خانه به عنوان محلی برای گردهمایی شاعران، نویسندگان و هنرمندان و سایرین از طبقات بالای اجتماعی تاسیس شد. کافه، شکل جدیدی از قهوه خانه که برای سرو قهوه ایرانی است که در اواسط دوران قاجار متولد شد.
همانطور که گفتیم در یک دوره زمانی مردم ایران به سمت خوردن چای تمایل زیادی پیدا کردند، اما امروزه خصوصا در نسل جوان، علاقه شدیدی به قهوه ایرانی باب شده است. امروزه می توانید در تمام شهر های بزرگ ایران به شعبه های کافی شاپ کافی پارس، فروشگاه های زنجیره ای برند کافی پارس دسترسی داشته باشید.
