زیرگونههای قهوه تنوع زیادی در دنیای قهوه ایجاد کردهاند و هر کدام با ویژگیهای منحصربهفرد خود، تجربیات متفاوتی را برای علاقهمندان به قهوه فراهم میکنند. زیرگونههای قهوه که از طریق تفاوتهای ژنتیکی و شرایط محیطی شکل گرفتهاند، به طور مستقیم بر طعم، عطر، و کیفیت نهایی قهوه تأثیر میگذارند. دو زیرگونه اصلی قهوه، قهوه عربیکا و قهوه روبوستا هستند که هر کدام ویژگیها و خصوصیات خاص خود را دارند. عربیکا با طعم ملایمتر و عطر پیچیدهتر شناخته میشود، در حالی که روبوستا با طعم قویتر و محتوای کافئین بالاتر معروف است. همچنین، تنوعات محلی و ترکیبات ژنتیکی در این زیرگونهها باعث شده است تا هر منطقه جغرافیایی، قهوهای با ویژگیهای منحصر به فرد تولید کند. بررسی و شناخت زیرگونههای قهوه، به ما کمک میکند تا درک بهتری از این نوشیدنی محبوب و فرآیند تولید آن پیدا کنیم و به انتخاب بهتری در مصرف آن دست یابیم.
زیرگونه های قهوه
قهوه به دو گونه اصلی تقسیم میشود: عربیکا (Coffea arabica) و روبوستا (Coffea canephora). هر یک از این گونهها زیرگونهها و واریتههای مختلفی دارند که ویژگیهای منحصر به فردی دارند. در زیر به برخی از این زیرگونهها اشاره شده است:
ویژگی های زیرگونه های قهوه عربیکا
قهوه عربیکا (Coffea arabica) دارای زیرگونهها و واریتههای متعددی است که هر کدام ویژگیهای منحصر به فردی دارند. در زیر به برخی از زیرگونهها و واریتههای مهم قهوه عربیکا اشاره میشود:
1. Typica
- ویژگیها: یکی از قدیمیترین و اصیلترین گونههای عربیکا.
- طعم: شیرین و متعادل با نتهای میوهای و گلی.
- مناطق کشت: آمریکای لاتین، آفریقا، آسیا.
2. Bourbon
- ویژگیها: گونهای بسیار محبوب با عملکرد بالا.
- طعم: شیرین و متعادل با نتهای کاراملی و میوهای.
- مناطق کشت: آمریکای لاتین، آفریقا.
3. SL28
- ویژگیها: مقاوم در برابر خشکی و بیماریها.
- طعم: پیچیده و متعادل با نتهای توتها و میوههای استوایی.
- مناطق کشت: کنیا.
4. SL34
- ویژگیها: مقاوم در برابر شرایط آب و هوایی سخت.
- طعم: غنی و پیچیده با نتهای میوهای و شکلاتی.
- مناطق کشت: کنیا.
5. Gesha (Geisha)
- ویژگیها: گونهای بسیار نادر و با ارزش.
- طعم: پیچیده و عطری با نتهای یاس، مرکبات و میوههای استوایی.
- مناطق کشت: پاناما، اتیوپی.
6. Pacamara
- ویژگیها: هیبریدی از گونههای Pacas و Maragogipe.
- طعم: پیچیده و متعادل با نتهای میوهای و گلی.
- مناطق کشت: السالوادور.
7. Caturra
- ویژگیها: گونهای کوتاهتر و مقاومتر از Bourbon.
- طعم: شیرین و متعادل با نتهای میوهای و گلی.
- مناطق کشت: آمریکای لاتین.
8. Catuai
- ویژگیها: هیبریدی از گونههای Mundo Novo و Caturra.
- طعم: شیرین و ملایم با نتهای میوهای و گلی.
- مناطق کشت: آمریکای لاتین.
9. Mundo Novo
- ویژگیها: هیبریدی از گونههای Typica و Bourbon.
- طعم: شیرین و متعادل با نتهای میوهای و شکلاتی.
- مناطق کشت: برزیل.
10. Blue Mountain
- ویژگیها: گونهای مشهور و با کیفیت بالا.
- طعم: ملایم و متعادل با نتهای میوهای و گلی.
- مناطق کشت: جامائیکا.
ویژگی های زیرگونه های قهوه روبوستا
قهوه روبوستا (Coffea canephora) دارای زیرگونهها و واریتههای متعددی است که هر کدام ویژگیهای خاصی دارند و در مناطق مختلف کشت میشوند. در زیر به برخی از مهمترین زیرگونههای قهوه روبوستا اشاره میشود:
1. Nganda
- ویژگیها: یکی از زیرگونههای اصلی روبوستا در آفریقا.
- طعم: طعم نسبتاً تلخ و تند.
- مناطق کشت: عمدتاً در آفریقای مرکزی و غربی.
- ویژگیهای دیگر: مقاوم به بیماریها و شرایط آب و هوایی سخت.
2. Conilon
- ویژگیها: گونهای بسیار مهم در برزیل.
- طعم: کمی ملایمتر نسبت به سایر گونههای روبوستا، با نتهای چوبی و تند.
- مناطق کشت: بیشتر در مناطق گرم و مرطوب برزیل.
- ویژگیهای دیگر: دارای عملکرد بالا و مقاومت مناسب در برابر بیماریها.
3. Java-Ineac
- ویژگیها: یکی از گونههای بهبود یافته و پرورشی.
- طعم: تلخ و قوی با نتهای خاکی.
- مناطق کشت: بیشتر در اندونزی و مناطق استوایی.
- ویژگیهای دیگر: دارای بهرهوری بالا و مقاومت خوب در برابر شرایط محیطی.
4. Kwilu
- ویژگیها: گونهای بومی کنگو.
- طعم: تلخ و تند با نتهای خاکی.
- مناطق کشت: بیشتر در کنگو و مناطق اطراف آن.
- ویژگیهای دیگر: مقاومت خوب در برابر بیماریها و شرایط محیطی سخت.
5. Uganda
- ویژگیها: زیرگونهای از روبوستا که در اوگاندا رشد میکند.
- طعم: تلخ و تند با نتهای چوبی.
- مناطق کشت: عمدتاً در اوگاندا.
- ویژگیهای دیگر: عملکرد بالا و مقاومت مناسب در برابر بیماریها.
6. Kouillou
- ویژگیها: گونهای بومی ساحل عاج.
- طعم: قوی و تلخ با نتهای میوهای و تند.
- مناطق کشت: بیشتر در ساحل عاج و مناطق اطراف آن.
- ویژگیهای دیگر: مقاوم در برابر شرایط محیطی سخت و عملکرد نسبتاً خوب.
هر یک از این زیرگونهها ویژگیهای خاص خود را دارند که شامل طعم، مقاومت در برابر بیماریها و شرایط آب و هوایی متفاوت میشوند. انتخاب زیرگونه مناسب بستگی به سلیقه و نیاز مصرفکننده و همچنین شرایط محیطی منطقه کشت دارد. باریستا ها با آموزش باریستایی توانایی در زیرگونه شناسی دارند
نقش زیررگونه های قهوه در تفاوت روبوستا و عربیکا
زیرگونههای مختلف قهوه، چه در عربیکا و چه در روبوستا، نقش بسیار مهمی در تعیین ویژگیها و تفاوتهای بین این دو گونه اصلی قهوه ایفا میکنند. زیرگونهها میتوانند بر طعم، عطر، مقاومت در برابر بیماریها و شرایط محیطی، و حتی ارزش اقتصادی قهوه تأثیر بگذارند. در زیر به نقش زیرگونههای مختلف در تفاوتهای بین قهوه عربیکا و روبوستا اشاره میشود:
1. طعم و عطر
- عربیکا: زیرگونههای مختلف عربیکا مانند Typica، Bourbon، SL28، و Gesha هر کدام ویژگیهای طعمی و عطری منحصر به فردی دارند. به عنوان مثال، قهوه Gesha به دلیل عطر و طعم پیچیده و منحصر به فردش، بسیار مورد توجه است.
- روبوستا: زیرگونههای روبوستا مانند Nganda، Conilon و Java-Ineac تفاوتهای کمتری در طعم و عطر دارند، اما همچنان میتوانند تفاوتهایی در شدت تلخی و نتهای چوبی و خاکی داشته باشند.
2. محتوای کافئین
- عربیکا: به طور کلی دارای محتوای کافئین کمتری است، اما برخی زیرگونهها ممکن است کمی تفاوت داشته باشند. مثلاً برخی از زیرگونههای عربیکا ممکن است محتوای کافئین بیشتری نسبت به دیگران داشته باشند.
- روبوستا: محتوای کافئین بالاتری دارد که آن را در برابر آفات و بیماریها مقاومتر میکند. این ویژگی به طور کلی در همه زیرگونههای روبوستا مشاهده میشود.
3. مقاومت در برابر بیماریها و شرایط محیطی
- عربیکا: برخی زیرگونههای عربیکا مانند SL28 و SL34 به دلیل مقاومت بهتر در برابر خشکی و بیماریها انتخاب میشوند. با این حال، به طور کلی عربیکا حساستر به شرایط محیطی و بیماریها است.
- روبوستا: زیرگونههای روبوستا مانند Conilon و Java-Ineac به دلیل مقاومت بالاتر در برابر بیماریها و شرایط آب و هوایی سختتر، انتخاب میشوند. این ویژگیها باعث میشود که روبوستا به طور کلی کمتر نیاز به مراقبتهای ویژه داشته باشد.
4. بازده و عملکرد
- عربیکا: زیرگونههای مختلف عربیکا ممکن است بازده و عملکرد متفاوتی داشته باشند. برخی از زیرگونهها مانند Catuai و Caturra برای بازده بالاتر انتخاب میشوند.
- روبوستا: زیرگونههای روبوستا مانند Nganda و Kwilu به دلیل بازده بالاتر و مقاومت به شرایط سختتر انتخاب میشوند.
5. قیمت و بازارپسندی
- عربیکا: زیرگونههای خاص و نادر عربیکا مانند Gesha قیمتهای بسیار بالاتری دارند به دلیل کیفیت بالا و طعم و عطر منحصر به فرد. این زیرگونهها بیشتر در بازارهای خاص و لوکس مورد توجه قرار میگیرند.
- روبوستا: به طور کلی قیمت کمتری دارد، اما زیرگونههای خاص مانند Conilon میتوانند در بازارهای خاصی محبوبیت بیشتری پیدا کنند.
نتیجهگیری
زیرگونههای مختلف قهوه نقش کلیدی در تعیین ویژگیهای نهایی و تفاوتهای بین قهوه عربیکا و روبوستا دارند. انتخاب زیرگونه مناسب بستگی به شرایط کشت، بازار هدف، و نیازهای مصرفکننده دارد. این زیرگونهها میتوانند ویژگیهای منحصر به فردی را به هر دو گونه اصلی قهوه اضافه کنند و تجربیات متفاوتی را برای مصرفکنندگان فراهم کنند.