قهوه عربیکا و قهوه روبوستا نژاد های اصلی قهوه هستند هر یک از این دو گونه، ویژگی‌ها و خصوصیات منحصر به فردی دارند که در زیر به تفصیل توضیح داده شده است. قهوه، یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های جهان، از گیاهان قهوه‌ای به دست می‌آید که دارای این دو گونه اصلی هستند.
قهوه عربیکا (Arabica)
قهوه عربیکا یکی از محبوب‌ترین و گسترده‌ترین نژاد های اصلی قهوه در جهان است که بیش از 60 درصد از تولید جهانی قهوه را به خود اختصاص می‌دهد.
ویژگی‌ها:
- مبدا: اولین بار در اتیوپی کشت شد.
- طعم: معمولاً دارای طعم ملایم‌تر و پیچیده‌تری نسبت به روبوستا است. طعم‌های میوه‌ای، شیرین و گاهی اسیدی را داراست.
- کافئین: دارای میزان کافئین کمتر نسبت به روبوستا (تقریباً 1.5%).
- ارتفاع کشت: در ارتفاعات بالاتر (900 تا 2000 متر از سطح دریا) رشد می‌کند.
- شکل دانه: دانه‌های عربیکا بیضی شکل هستند و دارای خط مرکزی منحنی می‌باشند.
- حساسیت: به آفات و بیماری‌ها حساس‌تر است و نیاز به مراقبت بیشتری دارد.
زیرگونه‌های مهم عربیکا:
- تیپیکا (Typica): یکی از قدیمی‌ترین و پایه‌ای‌ترین زیرگونه‌های عربیکا که بسیاری از گونه‌های دیگر از آن منشأ گرفته‌اند.
- بوربون (Bourbon): گونه‌ای که از تیپیکا منشأ گرفته و در بوربون (امروزه ریونیون) توسعه یافته است. طعم شیرین و متعادلی دارد.
- گیشا (Geisha): یکی از کمیاب‌ترین و گران‌ترین گونه‌های عربیکا که به خاطر طعم پیچیده و عطری خاص شناخته می‌شود.
قهوه روبوستا (Robusta)
قهوه روبوستا به دلیل مقاومت بیشتر و بازدهی بالاتر، به ویژه در مناطقی با شرایط سخت‌تر آب و هوایی، محبوب است که از نژاد های اصلی قهوه می باشد
ویژگی‌ها:
- مبدا: اولین بار در آفریقای مرکزی (اوگاندا) کشت شد.
- طعم: معمولاً دارای طعم تلخ‌تر و قوی‌تر است. طعم‌های زمینی و چوبی را داراست.
- کافئین: دارای میزان کافئین بالاتر نسبت به عربیکا (تقریباً 2.7%).
- ارتفاع کشت: در ارتفاعات پایین‌تر (0 تا 900 متر از سطح دریا) رشد می‌کند.
- شکل دانه: دانه‌های روبوستا گردتر و کوچکتر هستند و دارای خط مرکزی مستقیم می‌باشند.
- مقاومت: به آفات و بیماری‌ها مقاوم‌تر است و نیاز به مراقبت کمتری دارد.
زیرگونه‌های مهم روبوستا:
- کانفورا (Canephora): یکی از انواع اصلی روبوستا که بیشتر در آفریقا کشت می‌شود.
- Nganda: گونه‌ای دیگر از روبوستا که در آفریقا کشت می‌شود و به مقاومت بالا در برابر بیماری‌ها معروف است.
تفاوت‌های کلیدی عربیکا و روبوستا:
- طعم و عطر: عربیکا معمولاً طعم ملایم‌تر و پیچیده‌تری دارد، در حالی که روبوستا طعم تلخ‌تر و قوی‌تری دارد.
- کافئین: روبوستا دارای کافئین بالاتری است که به آن تلخی و مقاومت بیشتر در برابر آفات می‌دهد.
- شرایط رشد: عربیکا نیاز به شرایط آب و هوایی خاص‌تری دارد و در ارتفاعات بالاتر رشد می‌کند، در حالی که روبوستا در ارتفاعات پایین‌تر و شرایط سخت‌تر قابل رشد است.
دیگر نژاد های اصلی قهوه
اگرچه عربیکا و روبوستا اصلی‌ترین گونه‌های قهوه هستند، اما گونه‌های دیگری نیز وجود دارند که کمتر کشت می‌شوند:
- لیبریکا (Liberica): گونه‌ای نادرتر که بیشتر در غرب آفریقا کشت می‌شود. دانه‌های بزرگ‌تر و طعم خاصی دارد که متفاوت از عربیکا و روبوستا است.
- اکسلسا (Excelsa): یک زیرگونه از لیبریکا که بیشتر در جنوب شرق آسیا یافت می‌شود و طعمی میوه‌ای و ترش دارد.
قهوه لیبریکا (Liberica)
قهوه لیبریکا نیز از نژاد های اصلی قهوه هستند که کمتر شناخته شده است در ادامه شما را بیشتر با این نوع قهوه آشنا می کنیم.
ویژگی‌ها:
- مبدا: قهوه لیبریکا بومی مناطق غربی و مرکزی آفریقا به ویژه لیبریا است، اما در کشورهای جنوب شرقی آسیا مانند فیلیپین نیز کشت می‌شود.
- شکل دانه: دانه‌های لیبریکا بزرگ‌تر از عربیکا و روبوستا هستند و شکل بیضوی دارند.
- طعم: طعم قهوه لیبریکا منحصر به فرد است و اغلب به عنوان طعمی دودی، چوبی و گاهی میوه‌ای توصیف می‌شود. این طعم‌ها معمولاً نسبت به عربیکا و روبوستا قوی‌تر و برجسته‌تر هستند.
- عطر: عطر قهوه لیبریکا معمولاً متفاوت از سایر گونه‌ها است و به عنوان عطری متمایز و قوی شناخته می‌شود.
- شرایط رشد: این گونه در مناطق با ارتفاعات پایین‌تر و شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب به خوبی رشد می‌کند.
- مقاومت: لیبریکا نسبت به بیماری‌ها و آفات مقاومت بیشتری دارد، اما بازدهی کمتری نسبت به عربیکا و روبوستا دارد.
کشت و تولید:
- نواحی کشت: فیلیپین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان لیبریکا است و این گونه در آنجا با نام “باراکو” شناخته می‌شود. همچنین در مالزی و اندونزی نیز کشت می‌شود.
- کاربردها: به دلیل طعم و عطر خاص، لیبریکا به طور گسترده‌ای در ترکیبات قهوه و نیز به صورت تک گونه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قهوه اکسلسا (Excelsa)
قهوه اکسلسا نیز از نژاد های اصلی قهوه است که کمتر شناخته شده است در ادامه شما را بیشتر با این نوع قهوه آشنا می کنیم.
ویژگی‌ها:
- مبدا: اکسلسا در ابتدا در دریاچه چاد در آفریقا کشف شد، اما امروزه بیشتر در جنوب شرقی آسیا کشت می‌شود.
- شکل دانه: دانه‌های اکسلسا نسبتاً بزرگ هستند و شکل نامنظم‌تری نسبت به سایر گونه‌ها دارند.
- طعم: اکسلسا طعمی بسیار متفاوت و متمایز دارد. اغلب به عنوان طعمی میوه‌ای، ترش و دارای نت‌های تارت توصیف می‌شود. طعم آن نسبت به عربیکا و روبوستا سبک‌تر اما پیچیده‌تر است.
- عطر: عطر قهوه اکسلسا معمولاً ملایم‌تر و دارای نت‌های میوه‌ای است.
- شرایط رشد: اکسلسا در ارتفاعات پایین‌تر و مناطق گرمسیری رشد می‌کند و به شرایط آب و هوایی متنوع‌تری سازگار است.
- مقاومت: این گونه نیز مقاومت خوبی در برابر بیماری‌ها و آفات دارد و می‌تواند در شرایط سخت‌تر نیز زنده بماند.
کشت و تولید:
- نواحی کشت: اکسلسا بیشتر در کشورهای جنوب شرقی آسیا مانند ویتنام، فیلیپین و اندونزی کشت می‌شود.
- کاربردها: اکسلسا به دلیل طعم و عطر خاص خود اغلب به عنوان یک عنصر ترکیبی در بلندهای قهوه استفاده می‌شود تا پیچیدگی و تنوع بیشتری به طعم نهایی قهوه بدهد.
تفاوت‌های کلیدی بین لیبریکا و اکسلسا:
- طعم و عطر: لیبریکا طعمی دودی و چوبی دارد، در حالی که اکسلسا طعمی میوه‌ای و ترش‌تر دارد.
- شرایط رشد: هر دو گونه در ارتفاعات پایین‌تر و شرایط گرمسیری رشد می‌کنند، اما اکسلسا به شرایط متنوع‌تری سازگار است.
- کاربردها: لیبریکا به دلیل طعم قوی و متمایز خود معمولاً به صورت تک گونه یا در ترکیبات خاص استفاده می‌شود، در حالی که اکسلسا به دلیل طعم میوه‌ای و سبک خود بیشتر به عنوان عنصر ترکیبی در بلندها استفاده می‌شود.
